Wraz z wojnami i rewolucjami społecznymi pojawia się chaos gospodarczy, zachwianiu ulega także obieg pieniądza. W celu jego zminimalizowania już w XVI wieku wprowadzono pieniądze zastępcze, które miały zapobiec brakowi prawdziwych środków płatniczych. Pierwotnie były to monety, a od XVIII wieku bony papierowe.
Na Śląsku już w latach 1847-1848, w okresie Wiosny Ludów, wydawano pierwsze pieniądze zastępcze. Dopiero jednak I wojna światowa, a potem lata 1922-1924 przyniosły lawinę pieniądza zastępczego, tzw. notgeldu. Wydawały go miasta, powiaty, gminy wiejskie, właściciele ziemscy a także zakłady przemysłowe. Emitowane pieniędzy zastępczych było zgodne z niemieckim prawem bankowym, co stanowiło o ich legalności. W czasach rozstrojonej waluty pojawił się nowy pieniądz w formie monet lub not i dzielił się na urzędowy (wydawany przez samorządy powiatowe, miejskie i gminne) oraz prywatny (emitowany przez przedsiębiorców, związki kupieckie i spółki aukcyjne). Większość tych drugich używano do celów płatniczych tylko na terenie zakładów przemysłowych lub majątków ziemskich. Zakłady przemysłowe jak Schlesische Holzindustrie AG – Langenöls, nie dysponując określonymi nominałami pieniądza oficjalnego, wypłacała część uposażenia w bonach. Pracownik praktycznie nie miał wyboru. System ten w części prowadził do okresowego uzależnienia robotników od firmy, gdyż pieniądz był środkiem płatniczym w sklepie przyzakładowym, przez co zakład odzyskiwał część wypłaty.
Tuż przed wybuchem I wojny światowej z powodu napiętej sytuacji politycznej spadły kursy akcji, banki wypłacały olbrzymie sumy, a zapasy złota gwałtownie malały. Ostatecznie 1 sierpnia 1914 roku zaprzestano wymiany banknotów na złoto, zniknął też z obiegu bilon, co przyczyniło się do wprowadzenia w Niemczech pieniądza zastępczego. Początkowo wydawane bony były raczej prymitywne, sporządzane odręcznie, następnie na maszynach do pisania, a w końcu drukowane. W 1917 roku pojawiły się monety cynkowe, potem żelazne i kamionkowe...
Więcej czytaj w drukowanym wydaniu "Ziemi Lubańskiej"
Z dnia: 2008-05-06, Przypisany do: Nr 9(344)