Z kroniki pastora Oswalda Kadelbacha dowiadujemy się, że w 1859 roku w olszyńskich szkołach uczyło się 457 dzieci. Funkcjonowały dwa obiekty: wybudowana w 1844 roku szkoła w Olszynie Średniej i oddana do użytku w 1855 roku placówka w Olszynie Dolnej. Dzieci z Olszyny Górnej do roku 1875 uczyły się w prywatnym budynku, kiedy to oddano do użytku jednopiętrową szkołę z mieszkaniem dla nauczyciela. Budynek szkoły głównej i jednocześnie siedziba kantora szybko stawał się zbyt mały i w 1888 roku wybudowano za nim, kosztem zmniejszenia podwórka szkolnego, nowy dwupiętrowy obiekt z nauczycielskim mieszkaniem na piętrze. Łącznie szkoła dysponowała wówczas czterema izbami lekcyjnymi i mieszkaniami dla czterech nauczycieli. Jednym z powodów powiększenia bazy dydaktycznej była likwidacja szkoły w Krzewiu Małym i konieczność przejęcia dzieci przez placówkę olszyńską. Wybudowanie dziesięć lat później szkoły katolickiej wpłynęło na odciążenie szkoły głównej. Pierwszym nauczycielem i kantorem był Hermann Scholz. Pomagał mu wówczas nauczyciel Lange. Od kwietnia 1926 roku zatrudniono pochodzącego z Górnego Śląska kantora Friedricha Schieba, który pracował ucząc dzieci do końca wojny. Bardzo miło wspomina państwa Schieb pan Augustyn Indeka, robotnik zesłany do Olszyny, który zaprzyjaźnił się z rodziną kantora. Sześćdziesiąt lat po wojnie pamięta wieczory przy pianinie i zawsze uśmiechniętą żonę podającą kawę z ciasteczkami. Kiedy przyjeżdżała z Cottbus córka pastora, wówczas aktorka teatralna, cała rodzina muzykowała wieczorami w rodzinnym gronie w domu przy Hindenburgstrasse 28 (dzisiaj ul. Wolności). W 1900 roku utworzono jedną klasę lekcyjną w domu diakonis, zatrudniając jednego nauczyciela. W tym też czasie powstała koncepcja wybudowania nowego, większego budynku szkolnego pracującego w systemie ośmioklasowym. Jednak względy finansowe zadecydowały o budowie mniejszej szkoły niedaleko Majątku Dębowego. W 1906 roku oddano do użytku czteroklasową placówkę z dwoma mieszkaniami dla nauczycieli. Pierwsze grono pedagogiczne szkoły dębowej tworzyli: główny nauczyciel Hoffmann oraz Franz Werkmeister i Kurt Lahmann, przeniesieni ze szkoły głównej. Kadrę uzupełnił niebawem młody nauczyciel Stephan. W tym czasie w szkole głównej pozostało również czterech nauczycieli. Kierownikiem był kantor Hugo Mempel, a grono pedagogiczne tworzyli: Arthur Büttner, Paul Zeidel i nowy młody nauczyciel. Nauczanie w szkole głównej odbywało się w systemie sześcioklasowym, z wykorzystaniem czterech klas lekcyjnych. Szybko rosnąca liczba uczniów spowodowała konieczność przeniesienia części dzieci do szkoły dębowej. W pewnym momencie wszystkie dzieci mieszkające przy Hindenburgstrasse (obecnie ul. Wolności), aż do karczmy sądowej Jesche, kierowane były do szkoły dębowej. Lokalizacja budynku przy głównej drodze nie była najszczęśliwsza i stwarzała zagrożenie dla uczniów dochodzących z odległości nawet 600 metrów ( infrastruktura drogowa nie była tak nowoczesna jak dzisiaj, droga była węższa, brak było ciągłości chodników). Do 1921 roku jeden nauczyciel przypadał na około 50 dzieci. Szybko ten przelicznik pogorszył się po odejściu do Głogowa w 1926 roku Hermanna Müllera, i do Legnicy nauczyciela Waltersdorfa. Nauczyciela Stephana zastąpił w szkole dębowej nauczyciel Rieger. Po przeniesieniu go w 1924 roku do rodzinnego Zgorzelca jego miejsce zajął nauczyciel Wersig z Gryfowa. Był on zdolnym matematykiem i wkrótce po zdaniu stosownych egzaminów został przeniesiony do nauczania w szkołach średnich. Od 1910 roku uczył w szkole w Olszynie Dolnej Georg Sprenger. Jego rysunki piórkiem, a także akwarele i obrazy olejne szybko znalazły uznanie i zdobiły nie tylko prywatne domy, ale także budynki rządowe w Legnicy. Rysunki Sprengera ilustrowały lokalne książki i plakaty. Pod koniec lat dwudziestych szkoła uległa likwidacji, a Georg Sprenger został przeniesiony do szkoły dębowej. W 1928 roku został przeniesiony na emeryturę główny nauczyciel szkoły dębowej Hoffmann, a jego miejsce zajął Franz Werkmeister. Również w tym czasie nastąpiła zmiana w szkole głównej, gdzie nauczyciela Rudiego Weigla zastąpił Rudi Reiche. Odszedł na emeryturę Hermann Brückner, zięć zawiadowcy olszyńskiej stacji kolejowej. Choroba wymusiła przejście na emeryturę kantora Hugo Mempla, którego zastąpił Max Hirsch. W tym czasie, aby usamodzielnić administracyjnie funkcję kierownika szkoły rozdzielono ją z urzędem kantora, który odtąd był równorzędnym nauczycielem. W 1936 roku również z powodu choroby odchodzi ze szkoły Arthur Büttner. Na jego miejsce głównym nauczycielem zostaje Fritz Käbisch. W 1930 roku zdał on egzamin na nauczyciela szkoły średniej w przedmiotach: język niemiecki i historia i początkowo rozpoczął pracę w szkołach średnich w Weisswasser. Zdecydował się przyjąć posadę głównego nauczyciela w olszyńskiej szkole głównej skuszony przez gminę pięknym mieszkaniem przy Bormannstrasse 6a (obecnie ul. Mickiewicza). Zainteresowanie Käbischa historią, w tym Olszyny, zaowocowało wydaniem drukiem w 1978 roku książki. Jest ona, obok historii Kadelbacha, nieocenionym dzisiaj źródłem informacji.
Zbigniew Madurowicz
Z dnia: 2007-08-07, Przypisany do: Nr 15(326)