Gadżo czyli nie-Cygan nigdy nie stanie się Romem. Może być najwyżej włączony do kategorii manusipen, ale pod warunkiem zaakceptowania jego osoby przez Cyganów, zyskania ich sympatii, szacunku.
- Zdecydowałam się związać z Cyganem więc tym samym zaakceptowałam jego tradycje i zwyczaje - mówi Anna Kopciuch.
Cygańskość oznacza pewien sposób zachowania, ubierania się, jedzenia, które podkreślają odmienność, czasami w bardzo demonstracyjny sposób. Określa też zasady doboru małżonków, ich wzajemne relacje oraz całą intymną sferę życia małżeńskiego.
- Moja żona jest Polką ale bardzo się upodobniła, jeśli chodzi o sposób ubierania i zachowania, do kobiet mojej narodowości – twierdzi Sebastian Siwak. – A co najważniejsze, w ogóle jej to nie przeszkadza.
Dzięki romanipen wiadomo, z kim można usiąść do wspólnego jedzenia, które kobiety przygotowują zgodnie z zasadą czystości rytualnej. Dla Cyganów najważniejsza jest pewność, że potrawy, które spożywają, są czyste nie tylko dosłownie, ale i symbolicznie. Wspólne zasiadanie do stołu jest przez nich traktowane jako oznaka szacunku i przyjaźni wobec zaproszonych gości. Odmowa wspólnego jedzenia jest uważana za wielką obrazę, ponieważ może oznaczać publiczne napiętnowanie danej osoby jako nieczystej.
Istnieją dwie kategorie skalań - wielkie zwane bare mageripena i małe inaczej tyknemageripena. Przewinienia wielkie – karane przez głowę społeczności - to takie, które zagrażają trwaniu grupy i jej spoistości, na przykład donosicielstwo, odwoływanie się w wewnętrznych sporach do interwencji policji i sądów, zabicie Cygana. Zazwyczaj są one zagrożone karą dożywotniego wykluczenia z grupy, bez możliwości powrotu. Do tej kategorii należą także tzw. skalania kobiece. Cyganki -głównie w wieku prokreacyjnym - muszą nosić długie spódnice, aby nie dotknąć bezpośrednio niczego, co ma związek z żywnością albo mężczyzną.
- Nigdy mi nawet nie przyszło do głowy buntować się przeciw naszej tradycji w sposobie ubierania się – mówi Edyta Siwak. – Sama nie chcę pokazywać swojego ciała komuś obcemu.
Dla mężczyzny zetknięcie się z dolnymi partiami ciała Cyganki – wyłączając cel prokreacyjny - może być przyczyną skalania. Tak samo może się również skończyć kontakt z kobiecą bielizną, spódnicą albo pantoflem. Stąd na przykład rygorystyczne przestrzeganie oddzielnego prania męskich i kobiecych ubrań. Wartościowanie świata, ludzi i zwierząt według porządku czyste-nieczystenie jest specyfiką tylko kultury cygańskiej. Ten podział wynika ze szczególnego wartościowania ciała człowieka - górna połowa jest czysta, dolna połowa jest nieczysta, grożąca skalaniem. Wiele innych obyczajów na przestrzeni lat nie straciło na aktualności. I za to choćby Romów należy cenić wysoko. Są wierni tradycji, choć ta nigdy spisana nie była.
Zrealizowano dzięki dotacji przyznanej przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w ramach realizacji Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce.
Z dnia: 2007-07-03, Przypisany do: Nr 13(324)