Miasto Lubań posiada bez wątpienia jeden z najpiękniejszych herbów na Dolnym Śląsku. Zadziwiającym jest jednak fakt, iż wcale nim się nie posługuje. Herbu tego nie zobaczymy na miejskich szyldach, pieczęciach, dokumentach, wydawnictwach urzędowych, folderach itp. Stan taki trwa już od prawie dwudziestu lat, tj. od czasu powstania miejskiego samorządu**. Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego używamy tylko uproszczonej wersji godła herbowego (dwa skrzyżowane klucze na czerwono-czarnej tarczy), skoro nawet Statut Miasta Lubań określa jego pełny wizerunek ?*** Godło herbowe (urbis insigne) otrzymało nasze miasto w roku 1541 na mocy królewskiego przywileju (fot. 1). Jego opracowaniem zajęła się kancelaria króla Czech Ferdynanda I Habsburga. Dokument herbowy (wystawiony na prośbę władz miejskich oraz w podzięce za pomoc cesarzowi w wojnie z Turcją) sporządzony został przez nadwornego iluminatora na pergaminie i opatrzony pieczęcią wystawcy. W jego centralnej części umieszczono w owalnej tarczy kolorowy wizerunek herbu (wzorzec), wykonany techniką gwaszową, uzupełniony sproszkowanym złotem. Dokument ten zawierał dokładny opis nowego herbu, szczegółowo określający miejsce rozmieszczenia poszczególnych elementów godła, ich barwy, a także pole tarczy. W herbie miasta widniały w podstawie tarczy wizerunki białych murów miejskich i dwóch również białych wież. Ponad murami – umieszczono „małą” czerwono-czarną tarczę ze skrzyżowanymi kluczami. W klejnocie herbu z kluczami, a więc najwyżej w polu herbowym, znajdował się wizerunek czeskiego lwa, symbolizujący władzę króla i przynależność do Korony. „Duża tarcza” miejskiego herbu posiadała błękitne tło. Wraz z herbem otrzymał Lubań prawo używania czerwonego wosku do wyciskania pieczęci. Od wielu lat zbieram różne stare przedmioty z wizerunkiem lubańskiego herbu (fot. 2). Co ciekawe barwy tych herbów odbiegają od pierwowzoru. Okazuje się, że w późniejszych przedstawieniach godła herbowego władze traktowały kolorystykę dość dowolnie. Mury i wieże przybrały np. czerwoną barwę (fot. 3). Pomyłka wynikła prawdopodobnie z braku opisu barw budowli, gdyż określenia dotyczyły jedynie kolorów dachów: „gespitzen roten dachen”. By nie złamać zasady alternacji barw, błękitne pole zastąpiono polem białym, bądź żółtym****. Zastąpiono również rozpostarty płaszcz labrami (ornamentem z liści) – fot. 4. Przed rokiem 1541 Lubań posiadał również własne godło herbowe. Była nim tarcza podzielona horyzontalnie na dwa pola (góra czerwona, dół czarny), na której umieszczono centralnie dwa skrzyżowane srebrne klucze. Jak podaje Paul Berkel w swojej książce „Geschichte der Stadt Lauban” z 1896 r., herb ten nadał miastu w roku 1344 książę ziębicko-jaworski Henryk, jako nagrodę za opór miasta wobec fałszywego księcia Waldemara. Wersję tą podważyli już przed wojną dwaj lokalni historycy: Rektor Plüschke i Karl Gründer. Ich zdaniem Berkel wymyślił historyjkę o herbie i księciu. Wiedzy na ten temat nie mógł on bowiem uzyskać w miejskim archiwum, gdyż wszystkie księgi sprzed 1554 r. spłonęły w wielkim pożarze miasta. Według nich herb ze skrzyżowanymi kluczami miasto przejęło od tarczy rycerskiej rodziny von Üchtritz und Steinkirch z Kościelnika Średniego koło Lubania. Herb tego rodu również stanowiły dwa skrzyżowane klucze, jednak na srebrno-błękitnym polu (tarcza podzielona była pionowo na pół). W swoich zbiorach posiadam niezwykłej urody kielich na wino w wymalowanym herbem potomka rodu Üchtritz und Steinkirch – Boco z roku 1889 (fot. 5). W roku 1418 burmistrzem Lubania, jak podaje Plüschke w swojej pracy „Rund um Lauban” tom 2 z roku 1930, został Hieronimus Üchtritz „von der Steinkirche”. Podpisując dokumenty sygnował je zapewne własnym herbem z kluczami. Stąd mogły pozostać one jako symbol miasta już na zawsze. Tezę tą popiera również znany polski heraldyk prof. Wojciech Strzyżewski. Na koniec warto również dodać, iż zachowała się ilustracja lubańskiej pieczęci z herbem miejskim aż z XIV wieku, z tekstem - S(IGILLUM) CIVITAS LUBANI (fot. 6). Jej wizerunek zdecydowanie różni się od opisywanego powyżej godła. W centralnej części przedstawiono tu skierowaną w prawo tarczę z orłem śląskim, zwieńczoną hełmem rycerskim z pióropuszem. Po prawej stronie tarczy umieszczono w pionie jeden klucz. Pochodzenie tego godła pozostaje jednak wielką zagadką.
Z dnia: 2008-07-22, Przypisany do: Nr 14(349)