Moja kolekcja liczy obecnie kilkadziesiąt przeróżnych egzemplarzy dawnych piwnych flaszek. Zbierałem je przez wiele lat odwiedzając liczne giełdy staroci w kraju i za granicą. Wiele z nich wykopałem też osobiście w lubańskiej ziemi. Butelki pochodzą browarów i składów piwnych, których dziś już nie ma. Kolekcjonując je próbuję zachować wspomnienia o tych miejscach i czasach świetności lubańskiego piwowarstwa. Stare butelki mają niepowtarzalny urok ze względu na przeróżne kształty, kolory szkła jak i wytłoczone w szkle napisy. Lubań odegrał w tej historii niebagatelną rolę. Jak informują znawcy tematu - najstarszy polski zapisek o rozlewaniu piwa do butelek pochodzi z Lubania - z wieku XVII! Ówczesne butelki wykonane były z kamionki. Zamykano je korkiem, który zabezpieczano sznurkiem lub drutem aby nie został wypchany przez zawarty w piwie gaz (dwutlenek węgla). Pierwsze szklane butelki do piwa pojawiły się dopiero w XIX wieku. Do lat sześćdziesiątych tego stulecia technologia ich produkcji była bardzo droga, gdyż powstawały z wydmuchiwanego ręcznie szkła. Dopiero zastosowanie metody odlewania butelek w drewnianych, a później metalowych formach, upowszechniło użycie szkła na masową skalę. Szklane butelki zamykane były nowoczesnymi zamknięciami pałąkowymi z porcelanowym korkiem*. Początkowo znaki firmowe na butelkach były bardzo skromne, ponieważ odciskano je ręcznie w szkle. Gotową już butelkę rozgrzewano i nakładano kawałek plastycznego szkła podgrzanego do temperatury ok. 600 stopni Celsjusza. Wtedy rozgrzany kawałek stemplowano metalową puncą. Przykładem takiej butelki jest flaszka piwna z lubańskiego browaru klasztornego - Klosterbrauerei, który funkcjonował przed wojną przy dzisiejszym Placu Strażackim (fot. 1). Pod koniec XIX wieku pojawiły się zdobienia piwnych butelek w postaci wytłoczeń. Na butelkach i porcelanowych kapslach umieszczano znaki własności (nazwisko właściciela), oznaczenia firmowe i nazwę miasta. Pojawiały się też napisy o treści Eigentum unverkäuflich, co oznaczało, że butelka stanowi własność browaru i nie jest na sprzedaż. Do lat siedemdziesiątych XIX wieku, gdy w Prusach upowszechnił się system miar dziesiętnych, browary stosowały najczęściej butelki o pojemności jednej kwarty, czyli około 1,16 litra oraz półkwartowe, mieszczące 0,58 litra. W latach 1890-1945 używano natomiast kilkunastu wzorów butelek o pojemności: od 0,3 do 1 litra. Często różne rodzaje butelek funkcjonowały na rynku jednocześnie (również hurtownie i składy piwa posiadały swoje własne wzory) gdyż brak zautomatyzowanych linii rozlewniczych takiej standaryzacji nie wymagał. Wspomniany już lubański browar Klosterbrauerei założony został w roku 1880. Początkowo nosił on nazwę Klosterstifts-Bömisch-Bierbrauerei „Zum Gambrinus”(1880-1893). W późniejszym okresie browar ten wielokrotnie zmieniał swą nazwę: Klosterbrauerei „Zum Gambrinus” (1893-1898), Gambrinusbrauerei (1898-1902), Klosterbrauerei „Zum Gambrinus“ (1902-1913), Laubaner Brauhaus Gmbh (1913-1916), Laubaner Brauhaus Paul Seybel (1916-1920). Kilka charakterystycznych butelek tego browaru prezentuje fot. nr 2. Drugim co do wielkości browarem miejskim był założony w 1869 roku - Stadt-Commune-Brauerei przy Langengasse 4, który w latach 1888-1920 nosił nazwę - Brau-Commune zu Lauban. Butelki po piwie z tego browaru widzimy na fot. nr 3. Trzeci browar - Germania Brauerei funkcjonował przy Greiffenbergerstrasse 15 (fot. nr 4). Własne butelki posiadały też przedwojenne lubańskie rozlewnie i składy piwa: Augusta Ressela, Hermanna Lorenza, Otto Gomma i Paula Schobera (fot. nr 5 i 6). W zbiorze piwnych butelek odnalazłem też bardzo rzadką flaszkę browaru z Uniegoszczy - Brauerei Berthelsdorf (fot. nr 7).
(Janusz Kulczycki)
* Lubańskie porcelanki, Ziemia Lubańska nr 9 z 2015 r./
Z dnia: 2015-06-11, Przypisany do: Nr 11(514)