Ukazało się już wiele publikacji, głównie pracowników IPN opisujących powyższe zagadnienia. Prace, które odnoszą się wprost do dziejów naszego regionu to publikacje Roberta Klementowskiego czy Tomasza Balbusa (Ludzie podziemia AK-WiN. Komendanta Obszaru Lwowskiego. Okręg Lwów. Okręg Tarnopol, Wrocław 2003, t.II., w której m.in. o działalności Anatola Sawickiego na terenie Lubania).
Analizując materiał źródłowy wytworzony przez organa bezpieczeństwa, który przechowywany jest w zasobach IPN-u natrafiłam na analizy i opisy działalności „bandy” Dragana Sotirovicia. Porównując ten materiał ze znanymi mi wcześniej dokumentami „partyjnym” (PPR) z tego okresu udało się ustalić listę żołnierzy Draży (partyzantka AK - WiN z rejonu Lwowa), którzy po zakończeniu działań wojennych i samorozwiązaniu się grupy w maju 1945 roku różnymi drogami przedostało się na tzw. Ziemie Odzyskane. Celem było ukrycie się, wyjazd poza granice kraju, ale i też prowadzenie dalszej działalności, co ułatwiało im zatrudnienie się w milicji obywatelskiej, urzędach samorządowych i państwowych.
Lista funkcjonariuszy M.O. z terenu powiatu lubańskiego z 13 listopada 1945 roku spisana przez komendanta Powiatowego Milicji Obywatelskiej Leszka Marzętę dla Komendy Powiatowej P.P.R. w Lubaniu zawiera wykaz funkcjonariuszy M.O. powiatowych, miejskich i gminnych posterunków.
Lista ewidencyjna Posterunku M.O. w Olszynie zawiera nazwiska 12 milicjantów i 2 osoby obsługi (2 kobiety, pracownice kuchni). Jego komendantem był wówczas urodzony w miejscowości Gorki, Franciszek Kaszuba, zastępcą Józef Woszczyk.
Po porównaniu wykazu funkcjonariuszy z dokumentacją odnosząca się do materiałów archiwalnych związanych z działalnością Dragana Sotiroviča i rozpracowania jej przez organa bezpieczeństwa (była to prowadzona od 1947 roku przez krakowiaki WUBP akcja pod kryptonimem „Klasztor”) pojawiają się ciekawe wnioski. Otóż na stan osobowy 12 funkcjonariuszy M.O. w Olszynie (listopad 1945 roku) 5 milicjantów to byli partyzanci AK od „Draży” - Ryszard Jabłoński (Władysław Szela) „Wiesław”, służył w M.O. do listopada 1945 roku, aresztowany zmarł w więzieniu w 1951 roku. Franciszek (Marian) Sroka „Czyżyk”, zmarł w 1961 roku. Karol Szeliga „Lotny”, brak danych, co dalszych jego losów w dokumentach UB, pod koniec roku 1945 służył jeszcze w jednostce M.O. w Olszynie jako jedyny z grupy „Draży”
Jerzy Kwiatkowski „Wilczek” po kilku tygodniach służby zdezerterował i wyjechał nielegalnie za granicę. Tadeusz Dec „Ali”, który w plutonie Belabesa był kucharzem, wstąpił do M.O. w połowie 1945 roku, po 6 tygodniach zdezerterował i zbiegł za granicę.
W Olszynie z grupy Belabesa (Józef Szajda, zastępca Draży) ukrywał się „Żmija”, przybył to tej miejscowości w połowie 1945 roku, pracował jako urzędnik PNZ (Państwowe Nieruchomości Ziemskie). Organa bezpieczeństwa, sporządzając jego charakterystykę w 1981 roku, nie podały żadnych danych.
Na terenie Olszyny 17 grudnia 1945 roku miała miejsce akcja likwidacyjna wykonana przez byłych żołnierzy AK „Warta”. Otóż Karol Szeliga i Władysław Szela zastrzelili przy ulicy Świętojańskiej funkcjonariusza M.O., Edwarda Romanowicza funkcjonariusza M.O. i konfidenta bezpieki.
Pod koniec 1945 roku posterunek w Olszynie obejmował swoim zasięgiem 16 wiosek, które obsługiwało 7 funkcjonariuszy: komendant Antoni Rodek (plutonowy) i 6 milicjantów (szeregowi). Swój rewir jego komendant tak opisywał w sprawozdaniu dekadowym za okres od 8 do 18 grudnia 1945 roku: „(…) teren spokojny, życie gospodarcze rozwija się ku uciesze obywateli polskich świetnie, czynne są dwie fabryki mebli, fabryka papy, dwie kaflarnie, cegielnie oraz kamieniołomy. Otwarte są dwie restauracje, jedna cukiernia oraz kilka sklepów spożywczych (…).
Umundurowanie milicjantów jednakie typu wojskowego. Ze środków lokomocji posiadamy bryczkę, sanki oraz konia, poza tym każdy z milicjantów posiada rower.”.
c.d.n., także o kobietach, łączniczkach z Okręgu Lwowskiego AK.
Barbara Grzybek
Kustosz Archiwum Państwowego we Wrocławiu
Oddział w Lubaniu
Z dnia: 2014-04-16, Przypisany do: Nr 8(487)