W okowach historii

Ostatnio spore kontrowersje wśród części mieszkańców Lubania, a zwłaszcza tych którzy chcą się budować, wzbudza obowiązek stawiania na terenie tzw. Przykwisia dachów o kącie nachylenia powyżej 40 stopni, niczym ma to miejsce na Podhalu. Taką normę narzuca, przyjęty przez samorząd Lubania na początku bieżącego roku, plan zagospodarowania przestrzennego obszaru położonego wzdłuż Kwisy. Wspomniany zapis niewątpliwie zaskakuje, ale jak się zorientowaliśmy nie pojawia się on tylko na naszym terenie. Rygoryzm ten jest przejawem większej dbałości służb konserwatorskich o zachowanie typowego budownictwa polskiego na obszarze całego kraju, w tym i charakterystycznego krajobrazu. Przy okazji wyszło na jaw, z czego na ogół nie zdajemy sobie sprawę, jak wielkie strefy naszych miejscowości podlegają ochronie konserwatorskiej, czy mówiąc szerzej - szczególnej dbałości o środowisko kulturowe. Zapewne dla wielu to nowość i totalne zaskoczenie, tymczasem ten fakt jest jednym z podstawowych uwarunkowań, z którym musimy się liczyć budując czy modernizując dom. Żeby nie być gołosłownym sięgnęliśmy do wspomnianego już planu zagospodarowania przestrzennego owego Przykwisia. Mamy tu strefy ochrony konserwatorskiej, miejsca obserwacji i stanowisk archeologicznych, obiekty znajdujące się w rejestrze lub ewidencji zabytków oraz zespoły zabudowy o szczególnych walorach kulturowych. Każda z wyszczególnionych kategorii ochrony narzuca w przypadku jakiś robót budowlanych czy modernizacyjnych pewne rygory do przestrzegania odnoszące się co do funkcji, bryły, kształtu, geometrii, stosowanej techniki budowlanej i samych materiałów, poziomu wyposażenia w instalacje, koloru elewacji i dachów, usytuowania obiektu itd. itp. Takich determinant jest całe multum i dotyczą one – co należy podkreślić - całkiem pokaźnej liczby obiektów. Oto np. w przypadku tych znajdujących się w rejestrze zabytków na omawianym obszarze mamy tylko trzy - kościół parafialny w Uniegoszczy i domy mieszkalne przy Jeleniogórskiej 18 i Warszawskiej 2, ale już ujętych w ewidencji zabytków ich liczba sięga 97. W tym wykazie znajduje się 8 domów mieszkalnych i 1 budynek gospodarczy przy ul. Bocznej. Podobnie rzecz się ma przy ul. Dolnej. Tutaj pod szczególną ochronę podpada szkoła i 4 domy. Jeszcze wymowniej wygląda ten problem przy ul. Głównej, gdzie znajduje się aż 18 takich wyselekcjonowanych obiektów. Niewiele mniej jest ich posadowionych przy ul. Warszawskiej (16), Różanej (14) i Robotniczej (13). Dla pełności obrazu należy dodać, że w ewidencji zabytków znajdują się jeszcze 2 budynki mieszkalne przy ul. Torowej, 2 przy Hutniczej 1, przy E. Plater i po 4 przy pl. Śląskim i ul. Przemysłowej. A to nie koniec wykazu. Mamy jeszcze obiekty wskazane do objęcia ewidencją zabytków, a jest to budynek gospodarczy przy ul. Wiejskiej 3, dom mieszkalny przy ul. Torowej 3, mur i most przy ul. Jeleniogórskiej oraz obszar dawnego ogrodu oliwnego klasztoru Magdalenek. No i tym sposobem mamy dobrze ponad 100 różnej klasy zabytków, a na horyzoncie jeszcze stanowiska archeologiczne i zespoły zabudowy o szczególnych walorach kulturowych. Podobnie jest we wszystkich naszych miejscowościach. Z tym dziedzictwem czy tego chcemy czy nie musimy nauczyć się żyć i o nie dbać.